Badania profilaktyczne u dzieci to waży temat, o którym niestety wiele rodziców zapomina. Artykuł odpowiada na pytanie dlaczego ważne są badania profilaktyczne u dzieci i jakie badania należy wykonywać regularnie.
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej [1], hierarchia wartości i norm cenionych przez Polaków pozostaje niezmienna. Według 82% respondentów najważniejsze jest szczęście rodzinne, a także zdrowie, co potwierdza 74% ankietowanych. Są to więc zagadnienia blisko ze sobą związane, które niekiedy mogą być zachwiane przez tak niespodziewane zdarzenia, jak choroba.
Po co wykonywać badania profilaktyczne u dzieci?
Wciąż jednak profilaktyka i uniknięcie zawczasu chorób nie jest naszą mocną stroną. Na co dzień nagminnie spotykam się z opiniami, że badania wystarczy wykonać „od czasu do czasu”, co często oznacza okres kilku lat. Jeszcze gorzej wyglądają okresowe badania wśród dzieci, niejednokrotnie nie przeprowadzane przez kilka pierwszych lat życia… Nie lubimy rozmawiać, ani myśleć o ewentualnych chorobach, które mogłyby spotkać nas i naszych bliskich, i trudno się temu dziwić. Niestety także one są częścią życia, czy tego chcemy, czy nie. Możemy jednak starać się minimalizować ryzyko ich wystąpienia i to w znaczącym stopniu. Dlatego dobrze jest przygotować się na ewentualne starcie, poprzez regularne badania profilaktyczne. Pamiętajmy, że te badania powinny być przeprowadzane regularnie, niezależnie od wieku i stanu zdrowia.
Niestety, my dorośli często zapominamy jak ważne są badania profilaktyczne u dzieci lub niejednokrotnie w nieskończoność odkładamy termin ich wykonania. Często nasze zniechęcenie wynika z faktu, że o okresowe badania trzeba poniekąd „prosić” się lekarza rodzinnego, na wizytę do specjalisty w ramach NFZ trudno się dostać i zarazem ciężko doczekać, a za prywatną konsultację niestety musimy słono zapłacić. Powyższe czynniki tym bardziej utrudniają nasze zmagania w profilaktycznych badaniach okresowych. Ale pamiętajmy, że ten wysiłek i wydatek dają wymierne korzyści. Jeśli nasze dziecko jest zdrowe, uspokoimy się i dzięki wskazówkom lekarza zadbamy o jego dalszy prawidłowy rozwój. Będziemy też wiedzieć na co ewentualnie zwrócić w przyszłości naszą uwagę i na jakie sytuacje być wyczulonym. Jeśli zaś zaistnieje konieczność leczenia, rozpoczniemy je na tyle wcześnie, że pozwoli to zapobiec ewentualnym poważnym komplikacjom [2].
Badania profilaktyczne u dzieci: bilans zdrowia
Co to jest bilans zdrowia dziecka?
Bilans zdrowia dziecka to kompleksowe badania, o których powinniśmy, my rodzice pamiętać, a które pediatra bądź lekarz rodzinny powinien przeprowadzić u dziecka na określonym etapie rozwoju. Teoretycznie każdy bilans zdrowia dziecka jest obowiązkowy w 2., 4., 6., 10., 14., 16. i 18. roku życia. Niestety statystyki brutalnie pokazują jak dużo przybywa coraz młodszych chorych Polaków. Objawy wielu schorzeń są już na tak niejednokrotnie zaawansowanym poziomie, że bywają nieuleczalne. Bywa niestety również tak, że lekarze w państwowych przychodniach ze względów finansowych niechętnie kierują zdrowe dzieci na badania, nie widząc potrzeby profilaktycznych kontroli.
Jak powinien wyglądać bilans zdrowia dziecka?
Tymczasem po ukończeniu drugiego roku życia, każdy dwulatek powinien przejść szczegółowe badania według bilansu. Lekarz prowadzący nie tylko dokonuje pomiarów wzrostu i wagi, ale także sprawdza wzrok, słuch i umiejętność mowy. Lekarz osłuchuje dziecko w celu oceny prawidłowości pracy serca i układu oddechowego oraz bada palpacyjnie brzuch. Sprawdzone zostają również czy zewnętrzne narządy płciowe mają prawidłową wielkość. Poprzez obserwację chodu dziecka lekarz dokonuje kontroli ewentualnych nieprawidłowości w układzie kostno – stawowym. Jeśli pediatra stwierdzi zaburzenia, dziecko zostanie skierowane do odpowiedniego specjalisty w celu wykonania dodatkowych specjalistycznych badań i ewentualnego dalszego leczenia. Po dokładnym zbadaniu dziecka lekarz powinien wykreślić krzywą rozwoju fizycznego na siatce centylowej oraz uzupełnić wszystkie odpowiednie rubryki w książeczce zdrowia.
O co jeszcze powinien zapytać lekarz podczas bilansu zdrowia?
W rubrykach tych powinny się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania dotyczące dziecka. Czy:
ma prawidłową wagę/ nadwagę/ jest otyłe?
ma odpowiedni wzrost/ słabe tempo wzrastania/ jest niskorosłe?
dobrze widzi/ nie zezuje/ ma prawidłowe odbicie światła na rogówkach?
prawidłowo słyszy?
mowa rozwija się prawidłowo – dziecko posługuje się pojedynczymi słowami, całymi zdaniami, czy nie ma poważnych trudności w mówieniu?
dziecko (chłopiec) ma jądra w mosznie i czy prawidłowa jest wielkość i wygląd narządów płciowych zewnętrznych?
rozwój psychoruchowy jest prawidłowy?
kończyny dolne są równe, czy chód jest prawidłowy, czy dziecko sprawnie biega?
dziecko ma zdrowe ząbki?
układ krążenia w badaniu lekarskim (osłuchiwanie, opukiwanie, pomiar ciśnienia krwi) można określić jako prawidłowy?
w badaniu dotykowym brzuszka nie stwierdza się patologicznych oporów?
dziecko moczy się w dzień/ w nocy/ sporadycznie/ często?
na skórze i w obwodowych węzłach chłonnych nie ma zmian?
dziecko często choruje?
jest prawidłowo żywione?
Badania profilaktyczne u dzieci: podsumowanie bilansu zdrowia
Udzielenie niezbędnych odpowiedzi na postawione wyżej pytania pozwalają określić ewentualny problem zdrowotny dziecka i ustalić jego obecny stan zdrowia. W razie potrzeby lekarz prowadzący powinien pokierować dziecko do specjalisty (kardiologa, urologa, endokrynologa, okulisty czy alergologa). Lekarz może, a w zasadzie powinien zasugerować również wizytę u dietetyka, jeśli stwierdzi, że dziecko ma problem z prawidłową masą ciała, dotyka go problem nadwagi lub otyłości bądź interpretuje niedowagę. Pediatra powinien w razie potrzeby skierować malucha na badania specjalistyczne takie jak np. ECHO serca czy USG brzucha [3, 4, 5, 6].
Badania profilaktyczne u dzieci: jakie należy przeprowadzać regularnie?
Badania profilaktyczne u dzieci: badania krwi
Warto je robić profilaktycznie minimum co 2 lata, a najlepiej raz w roku. Badania te wykonywane nawet na własną rękę, bez sugestii lekarza nie kosztują wiele, a pozwolą stwierdzić kondycję stanu zdrowia dziecka. Należy pamiętać by wyniki zawsze pokazać lekarzowi prowadzącemu, ponieważ normy dla małych dzieci bardzo się różnią i zależą od wieku dziecka, dlatego nie sugerujmy się interpretacjami zaczerpniętymi, chociażby z internetu.
Podstawowe badanie krwi pozwala przede wszystkim wykryć ewentualny toczący się stan zapalny w organizmie. Sprawdza ilość krwinek czerwonych (erytrocytów, RBC), białych (leukocytów, WBC), hemoglobiny i hematokrytu.
Dodatkowo lekarz powinien zlecić wykonanie:
– poziomu glukozy, dzięki czemu można wykluczyć cukrzycę lub insulinooporność,
– poziomu żelaza, które pozwala stwierdzić ewentualną anemię,
– OB (opad Biernackiego) wykonuje się przy podejrzeniu ukrytej infekcji,
– ASO (poziom antystreptolizyny) zalecane jest dzieciom, które chorowały na anginę, szczególnie ropną lub szkarlatynę (wyklucza się powikłania reumatologiczne),
– CRP (białko ostrej fazy) zalecane są przy podejrzeniu ukrytej infekcji bakteryjnej.
– IgE całkowite badanie wykonywane w każdym przypadku kiedy istnieje podejrzenie, że dziecko może mieć alergie,
– Elektrolity (Na, K), rozpoznawanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej występujących m.in. w chorobach nerek lub w odwodnieniu organizmu w następstwie biegunek i wymiotów. Nieprawidłowy poziom elektrolitów może powodować ogólne osłabienie i zaburzenia nastroju.,
– Bilirubina całkowita, jest podstawowym badaniem odzwierciedlającym funkcje wątroby i stanowi podstawę rozpoznania żółtaczki.
Badanie krwi zazwyczaj wykonuje się na czczo (przerwa w jedzeniu powinna wynosić minimum 3 godziny, a najlepiej całą noc), gdyż posiłek może znacząco zaburzać wynik analizy, np. powodować wzrost liczby białych krwinek. U najmłodszych dzieci najczęściej krew pobierana jest z palca, u starszych – z żyły w zgięciu łokcia [7, 8, 9, 10].
Badania profilaktyczne u dzieci: badania moczu
Warto je przeprowadzać co 2 lata, a najlepiej podobnie jak w przypadku badania krwi, raz w roku. Badania są nieinwazyjne. Badanie należy wykonać szczególnie gdy lekarz podejrzewa u dziecka infekcję układu moczowego. O infekcji dróg moczowych świadczy białko, cukier, krew w moczu. Lekarz może też zalecić wykonanie posiewu (sprawdza się dzięki niemu czy w moczu są bakterie). Dzięki temu można dobrać odpowiedni antybiotyk.
– Badanie ogólne moczu – pomaga wykryć ewentualną infekcję układu moczowego,
– Posiew moczu – pomoże stwierdzić, czy w układzie moczowym nie toczy się zakażenie, a jeśli tak – jakiego jest ono rodzaju i czym najlepiej je wyleczyć. Mocz do badania powinien być pobrany rano po nocnej przerwie w siusianiu (co najmniej 5 godzin), po uprzednim podmyciu dziecka, ze środkowego strumienia, i możliwie jak najszybciej dostarczony do laboratorium. Do badania wystarczy 50–100 ml moczu oddanego do specjalnego plastikowego sterylnego pojemnika przeznaczonego do tego celu, który można zakupić w aptece [11, 12, 13, 14, 15].
Badania profilaktyczne u dzieci: poziom cholesterolu
Warto je wykonać u dziecka, które skończyło dwa lata, szczególnie jeśli ma nadwagę, jest otyłe lub w rodzinie ktoś choruje na serce, lub boryka się z nadciśnieniem. Ma to przede wszystkim na celu wykrycie rodzinnego zagrożenia chorobami serca. Najlepiej zapobiegać im już we wczesnym dzieciństwie. Nieprawidłowy styl życia, złe odżywianie (zbyt duża ilość tłuszczów nasyconych i cukrów prostych) oraz brak aktywności fizycznej, może spowodować, że już u małego dziecka wytworzy się blaszka miażdżycowa [16, 17, 18, 19, 20].
Badania profilaktyczne u dzieci: USG jamy brzusznej
Raz w roku powinno się wykonywać profilaktycznie u każdego dziecka USG brzucha, gdyż w ten sposób można wykryć ewentualne nieprawidłowości, które jeszcze nie dają bezpośrednich objawów. Szczególnie powinno mieć to miejsce jeśli dziecko uskarża się na częste bóle brzucha, miewa biegunki bądź zaparcia [21, 22, 23, 24].
Badania profilaktyczne u dzieci: badanie kału
Warto je robić przynajmniej raz do roku, szczególnie jeśli dziecko ma styczność ze zwierzętami np. gdy posiadamy psa lub kota. Pomaga to przede wszystkim ocenić, czy w organizmie nie ma pasożytów. Należy pobrać do badania 3 próbki kału w odstępach 2–3-dniowych. Badanie kału pomaga również stwierdzić, czy nie ma w nim krwi utajonej, której obecność świadczy o chorobach przewodu pokarmowego. Kał do badania pobiera się do specjalnego jałowego pojemnika, który można zakupić w aptece [25, 26, 27, 28, 29].
Badania profilaktyczne u dzieci: badanie wzrok
Do okulisty należy zabrać dziecko raz w roku, by lekarz okulista mógł ocenić, czy malec nie ma zeza ani wady wzroku. Trzeba też sprawdzić, czy prawidłowo rozróżnia kolory – taka wizyta jest konieczna, zanim dziecko zacznie naukę w przedszkolu lub też w szkole, nawet jeśli wszystko dotychczas wydawało się być w porządku [30].
Badania profilaktyczne u dzieci: kontrola stomatologiczna
Pierwsza wizyta dziecka u stomatologa powinna odbyć się, kiedy u niemowlaka pojawią się pierwsze zęby. Wraz z rozwojem zębów wizyty powinny odbywać regularnie co 6 miesięcy, w celu diagnostyki próchnicy i ewentualnych wad zgryzu lub też konieczności wizyty u ortodonty [31, 32, 33].
Badania profilaktyczne u dzieci w wieku 4 lat
Niezależnie od tego jak często w ciągu kolejnych dwóch lat dziecko bywało u lekarza i czy wymagało opieki specjalistycznej, ta wizyta powinna się odbyć i wyglądać podobnie jak poprzednia bilansowa w wieku dwóch lat.
Badanie ma na celu uzyskanie odpowiedzi na wszystkie wymienione wyżej pytania. Ze szczególną uwagą lekarz powinien również zbadać kręgosłup dziecka, kolana i stopy, a także ostrość wzroku. Jeśli przeprowadzony bilans dwa lata wcześniej wykazał jakąś nieprawidłowość, należy sprawdzić, czy podjęte od tamtego czasu kroki przyniosły oczekiwane rezultaty w postaci jej wyeliminowania lub poprawy. Gdy problem zdrowotny sprzed dwóch lat się nasila, jest to wyraźny sygnał, że należy zmienić dotychczasowe leczenie. Diagnozę oraz przyjęte ustalenia lekarz zapisuje w książeczce zdrowia dziecka.
Badania profilaktyczne u dzieci: cel profilaktyki
Badania profilaktyczne, inaczej przesiewowe, przeprowadza się w celu jak najwcześniejszego wykrycia ewentualnych objawów danej choroby. Dlatego są one tak istotne w każdym wieku. Celem profilaktyki jest podjęcie szybkich i skutecznych działań przywracających zdrowie, ma ona również na celu zahamowanie postępu lub powikłań już istniejącej choroby. Pamiętajmy, że my dorośli powinniśmy szczególnie pamiętać o regularnych, okresowych kontrolach u lekarza naszych dzieci, bo one same nie potrafią się o siebie jeszcze zatroszczyć, a może to przynieść wiele korzyści.
Przeczytaj również:
Flawonoidy: lecznicze działanie – cześć 1
Kwas foliowy a foliany – jaka jest różnica?
Jak zwiększyć przyswajalność żelaza z diety?
Recenzja książki: „Dylematy mamy i taty w kuchni”
Oczywiście nie możemy też zapomnieć o szczoteczkach do zębów i odpowiedniej higienie jamy ustnej . Sama właśnie mam w planach zamówić na dniach wysokiej jakości szczoteczkę od xxxxxxx , ponieważ widziałam, że mają oni świetne opinie
bardzo wazny wpis
Właśnie mój syn regularnie musi przyjmować leki na alergię. Słyszałam też, że można teraz o wiele sprawniej zdobyć na nie receptę i to nawet bez wychodzenia z domu co jest świetnym rozwiązaniem
Właśnie ja nie tak dawno znalazłam dobrą hurtownię medyczną i tutaj też regularnie kupuję bardzo dobre akcesoria jak i produkty medyczne
Moja córka niestety jest ciężko chora co bardzo mnie dobiło. Postanowiłam zapisać się na terapię i jednak dobrym wyborem okazał się dla mnie psycholog Słupsk, otrzymałam wielką pomoc i wsparcie
Bardzo ciekawy artykuł
Badania są bardzo ważne. Sama nawet postanowiłam w końcu iść na terapię do psychiatry, ponieważ już długi czas borykałam się z depresją. Nareszcie terapia okazała się skuteczna, czuję się o niebo lepiej
Bardzo cenne rady odnośnie badań profilaktycznych dla dzieci. Warto jednak wspomnieć przy tym o tym, że dorośli nie powinni się zaniedbywać i również wykonywać badania. Jest to bardzo ważne, a często nie chcą lub nie mają czasu się zbadać. Pokazujmy przykład dzieciom i badajmy się! Na przykład Centrum Diagnostyki Obrazowej Rexmedica oferuje różnego rodzaju badania i konsultacje, na przykład USG piersi tak ważne w przypadku kobiet, ale również inne badania, które powinno się wykonywać regularnie.
Świetny wpis.
Bardzo ciekawe informacje. Ważne jest żeby zwracać uwagę na profilaktykę zdrowia naszych dzieci i edukować je odnośnie zdrowia. Dzięki temu mogą nabyć odpowiednie nawyki zdrowotne.
Badania na wszelkie choroby są ważne. Dbajmy o profilaktykę jeśli chodzi o nas, o naszych bliskich, a przede wszystkim o nasze dzieci.
Na NFZ to można wcześniej umrzeć albo jeszcze bardziej się rozchorować. W tej chwili albo prywatnie albo po prostu płacić za dodatkowe badania jeśli uda nam się znaleźć wolny termin. Ja jestem załamana polską służbą zdrowia… mam znajomą za granicą, która niestety jest chora na nowotwór – zostaje tam póki się nie wyleczy, bo jak porównywała leczenie w Polsce a w Anglii… w Polsce miałaby wielkie koszta…
Wszystko się zmieniło, w okół nas jest wiele różnych chorób, o których nie mamy pojęcia. Ja sama wiem po sobie, że jak byłam mała to chorowałam tylko na przeziębienia i tylko wtedy byłam u lekarza. Nigdy nie miałam takich profilaktycznych badań z krwi… może lekarze też wtedy tego tak nie praktykowali. Moja córka ma co jakiś czas robiony cały pakiet badań.
Profilaktyka jest wskazana, warto dbać o swoje zdrowie, bo co innego jest tak ważne?
Tym bardziej, jeśli chodzi o nasze dzieci.
Chociaż zdarza się tak, jak wspomina yenna – uszczypliwe i nieznośne komentarze.
Profilaktyka to jedno, znaleźć dobrego specjalistę, który odpowiednio się zaangażuje – to drugie.
Odkąd zmieniliśmy poradnie, jesteśmy znacznie spokojniejsi, jeśli chodzi o zdrowie naszych dzieci i, o dziwo, wszystko w ramach NFZ (nie sądziłam, że to możliwe w naszym kraju). Profilaktyka jest bardzo ważna!
Niestety, to ciągły brak świadomości z jednej strony, ale i brak zaangażowania z drugiej.
Niestety znam przypadki, gdzie osoby regularnie odwiedzające przychodnie nie były traktowane zbyt poważnie i choroby zostały wykryte na tyle późno, że te osoby zmarły.
Wiem, że to pewnie kilka przykładów na kilkaset, ale tak się niestety dzieje. Źle postawione diagnozy, niepoważne i nieprofesjonalne podejście do pacjenta.
Jasne, wciąż badamy się za mało, a profilaktyka nie jest nagłośniona w odpowiedni sposób, chociaż i to idzie ku dobremu.
Ja robie kompleksowa badania co dwa lata, zarówno dla siebie jak i dzieci.
Super artykuł, badania profilaktyczne pozwalają uniknąć wielu wydatków – zwłaszcza u dentysty:)
Wykryliśmy dzięki takim badaniom bardzo groźną wadę słuchu u synka. Dzięki wczesnej diagnozie (4 latka) leczenie przynosi efekty i jest duża szansa, że nie będzie potrzebował aparatu.
Bardzo ciekawy artykuł. Trzeba edukować rodziców w tym kierunku.
Fantastyczne zestawienie kluczowych informacji związanych ze zdrowiem dzieci. Bardzo ważne jest, aby wszyscy rodzicie wykonywali regularne badania swoich pociech 😉
W polskiej służbie zdrowia wszelkie próby uzyskania skierowań na badania profilaktyczne przez osoby, które nie mają przynajmniej 30 lat, są traktowane jak fanaberie i hipochondria. A co pani może dolegać w tym wieku? Za coś pożytecznego się wezmie, a nie po lekarzach chodzi i przeszkadza tylko.
Bardzo przydatne informacje, a szczególnie kiedy na świat przyszło nasze pierwsze dziecko. Nie zapominajmy o podstawowych badaniach naszych dzieci, bo dzięki nim możemy zapobiegać rozwijaniu się choroby i dalszych komplikacji.